“Mevlana’nın bir oğlu mu var. Bu kulağa çok tuhaf geliyor. Bunu hiç tahmin etmiyordum. O’nun çocuğu olmaması lazım gibi geliyor. Çünkü o Mevlana. O başka birisi…”. Türk Kadınlar Derneği Başkanı Cemalnur Sargut ve dostlarının Hz. Mevlana’nın oğlu ve Mevlevi yolunun fiili kurucusu Sultan Veled’in tanınması için organize ettiği “Sırrın Sırrı: Sultan Veled” uluslararası sempozyumunu duyan bir dostumun sözleri bunlar. Bu sözler Mevlana’yı ne kadar benimsediğimizin de bir göstergesi aslında. Ancak pek çoğumuzun adını, Mesnevi’sini duyduğumuz için Mevlana Celaleddin Rumi’yi tanıdığımızı sandığımızı da gösteriyor. Oysa yine pek çoğumuz onun bir oğlu olduğunu ve bu evladın Mevlana’nın açıklayıcısı, devamcısı, eserlerinin anahtarı ve esaslarını ortaya koyduğu Mevlevi yolunun düzenleyicisi olduğunu bilmiyoruz. Dolayısıyla kültürümüzün artık vazgeçilmez sembollerinden biri olan Mevlana açısından onun temsil ettiği önemi ve değeri de. Önce Mevlana, sonra Şems’i gündemimize taşıyan Cemalnur Sargut ve dostlarının şimdi dünyadan tasavvuf uzmanları vasıtasıyla toplumun keşfine sunduğu yeni hakikat eri Mevlana’nın “Sırrım” dediği oğlu ve manevi mirasçısı Sultan Veled.
Mevlana’nın eseri Sultan Veled
Dostlarıyla beraber tasavvufu Çin’de bile akademik hayatın içine sokan Cemalnur Sargut Sultan Veled’in önemine Mevlana’nın şu sözlerini zikrederek dikkatleri çekiyor: “Bahâeddin, benim bu âleme gelişim, senin zuhurun içindir. Benim bütün söylediklerim, nihayet sözlerimden ibârettir. Hâlbuki sen, benim işim, eserimsin”. Bizzat Mevlana, bu şekilde hitap ediyor oğlu Sultan Bahaeddin Veled’e. Oğlu Veled’in yetişmesine büyük bir özen gösteren, onu tüm ilim cemiyetlerinde yanında bulunduran Mevlana ona özel bir sevgi ve merhamet göstermiş. Hatta çoğu zaman onları baba-oğul değil kardeş sanmışlar. Nitekim “Bana en çok sen benziyorsun” demiş oğluna Mevlana. Oğlu Veled’i çok sevdiği dostu ve mürşidi Şems-i Tebrizi’nin irşadına teslim eden Mevlana’nın bu yakınlığının sırrını Amerikalı akademisyen Omid Safi şöyle açıklıyor: “Mevlana ile Sultan Veled baba-oğul olmanın ötesinde o kadar yakındılar ki, Mevlana bu ilişkiyi oğluna manevi aktarım için kullandı ve oradan da mesajını tüm insanlığa ulaştırdı. ” Onların yakınında bulunmanın ve manaevi terbiyelerinden geçmenin hikmetiyle Sultan Veled sadece Mevlana için değil, onunla bağlantılı olarak Şems-i Tebrizi, Hüsameddin Çelebi ve Selahaddin Zerkubi’nin de sonraki nesillere aktarıcısı ve keşfedilmelerinin anahtarı oldu”.
Ancak sadece bunlar değil Sultan veledi değerli kılan. Mevlana’nın düşüncesinin büyük ölçüde sistematik hale getiren de yine oydu. Yani bugün Mevlevilik olarak bildiğimiz şeyi aslında ona borçluyduk. Mevlevi ritüellerinin belli bir düzen ve erkana bağlanmasının temelleri onun tarafından atıldı. Sultan Veled, babasından sonra Anadolu’nun en sıkıntılı kargaşa ve işgal dönemlerinde hem Selçuklu hem de Mogol yönetici elitiyle iyi ilişkiler kurarak, özellikle Gıyaseediin Mesud’la kurduğu yakınlık sayesinde Mevlevi yolunun hızla yaygınlaşmasını sağladı. Hatta Şems ve Mevlana’nın vefatlarından sonra, Moğol imparatoru Keyhatu Han’ın Sultan Veled ile tanıştığında öğretisinin derinlik zarafetinden etkilenip samimi bir mürid olduğu ve Sultan Veled’in onun başına Mevlevi sikkesi giydirdiği rivayet edilir.
“Mevlana’nın yani Sır’rın Sır’rı”
Cemalnur Sargut’un Sultan Veled’i kendisi de bir sır olan Mevlana’nın sırrı olarak nitelemesi salt bir edebi ifadeden ibaret değil. Çünkü ona göre bugün Mevlana ile beraber Şems-i Tebrizi de bu derece biliniyor, açıklanabiliyorsa bunun en başta gelen anahtarı Sultan Veled ve eserleri. Mevlana’nın bir çok sırrı ve hali ancak onun özel hayatını bilen, tüm gün aynı ortamı paylaşan birisi tarafından nakledilebilecek türden. Bunu gerçekleştirense onun tüm mahremiyetini bilen ve aynı zamanda sohbet arkadaşı da olan Sultan Veled. Mevlana’nın oğluna gösterdiği sevgi ve ihtimamsa boşuna değil. İleride kendisinin sırlarını açıklayacak kişi olarak zaten oğlu Veled’i seçmiş Mevlana ve ona şöyle hitap ediyor: “Bahaeddin bana iyi bak, çok iyi. Tohumum bir ağaca dönüştüğünde beni görüp idrak etmeye ehil olacaksın. Benim deruni anlamımı iyi idrak et ve onun içine dal, öyle dal ki içinden zevk ve güzel düşünceler çıkartabilesin. Peygamberlerin, evliyaların ve onların aşıklarının vücutlarının hiç ölmediğini bil. Doğrudur, her bir tohum onların dallarından toprağa düşer ve zahirde ölüp gözden kaybolurlar. Ancak bir süre sonra bu tohumlar yeniden hayata döner ve her biri kendi çapında bir ağaca döner. Peygamber ve velilerin vücütları bunun gibidir.” Omid Safi’nin ifadeleriyle, Sultan Veled’in Mevlana’nın nazarıyla kemale erdiği ve onun tohumu olarak onun nuruyla bir mana ağacına dönüştüğü söylenebilir. Nihayetinde Sultan Veled hem Şems hem de Mevlana’nın manevi eğitiminden geçip feyz alarak kendisi de mükemmel bir manevi rehber olur.
Şems: “Başımı Mevlana’ya, sırrımı Bahaeddin’e bağışlıyorum”
Bir rivayete göre Şems’,in öldürüldükten sonra gömüldüğü yeri de Sultan Veled’in rüyada görerek, yerini tespit ettiği söylenir. Söylendiğine göre Veled, Şemsin bedenini bulur, çıkartır, gül suyu ile yıkar ve Mevlana Medresesi içine defneder. Şems-i Tebrizi’nin sohbetlerini derleyerek onu makalat adlı eserde toplayan da yine Sultan Veled olur.
Toplumda artan kıskançlık sebebiyle Şems, Konya’da ortadan kaybolduğu zaman, Hz. Mevlana’nın Şems’i aramaya gönderdiği kişi de yine Sultan Veled olur. Şems’i, Konya’ya dönmeye ikna ettiğinde Şems ona da ata binmesini söyler, fakat Sultan Veled, onun önünde eğilerek, “Şah atlı, köle atlı! Böyle şey olur mu?” der. Şems’i Şam’dan Konya’ya kadar, yaya takip eder. Şems, sırlarını sadece Mevlana’ya değil Sultan Veled’e de aktarır.
Mevlana’nın günümüzdeki torunlarından Esin Bayru Çelebi Sultan Bahaeddin Veled’in değerini şöyle açıklıyor: “Şems buyurur ki: ‘Mevlana, kendini o dipsiz, uçsuz bucaksız ummana atan dalgıç gibidir ve ben de, onun incilerini satın alan tâcir’. Sultan Veled, o incilerin bize ulaşmasında yardım etmiştir, Mevlana ve Şems ile, bizzat kendimizin de dalıp nasıl inci çıkartabileceğini gösterir”.
Yine Şems-i Tebrizi, Sultan Veled’in değerini bizzat şu sözleriyle ifade eder: “Allah bana iki şey bahşetti: biri başım, öbürü sırrım. Başımı ihlas ile Mevlana’nın yoluna kurban ettim, ve şimdi de sırrımı Bahaeddin’e bağışlıyorum”. Ona Vahdet’i müşahede ederek çark ederek dönmeyi öğreten de kayıtlara göre Şems-i Tebrizi olur.
10 yaşından itibaren babasının katıldığı meclislerde hep yanında bulunan Sultan Veled, yetmiş yıl boyunca aralıksız olarak açık bir üslupla babasının sözlerini açıklar. Dini, şer'i ve tasavvufî kültürünü de katarak babasının sırlarını açıklamak ve hadisleri tefsir etmekte olağanüstü bir başarı gösterir. Türkçe’ye babasından daha fazla yer verir ve babası gibi bir divan, üç mesnevi ve bir de Maârif’ adlı meşhur eser bırakır. Aradan geçen 700 yılın ardından Sultan Veled’de şimdi dünyanın gözleri önüne seriliyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder